ट्रेनमधली अनोख्या शैलीतील फलंदाजी

ट्रेन मध्ये इतकी वर्ष प्रवास करतोय.  पण माणसं काही कळत नाहीत मला.  त्यांच्या डोक्यात काय रसायन भरलेलं असतं ते मला  न सुटलेलं कोड आहे.  त्यातही फर्स्ट क्लास असेल तर बोलायची सोय नाही.  असं वाटतं ही सारी मंडळी वकील व्हायची सोडून कारकून झाली. असे एक एक arguments  करतील की आपली मति भ्रष्ट व्हावी

      

परवाचंच उदाहरण पहा ना.  मला हापिसातून घरी जायचं होतं. अंधेरी-पनवेल ट्रेन लागलेली. मी वडाळ्याला फर्स्टक्लासला चढलो.  मी त्या मधल्या व्हरांड्यात उभा. ट्रेन सुरु झाली, गर्दी कमी होती, मस्त वारा सुटला होता, हायसं वाटलं. आज बहुतेक मला सुखद धक्के द्यायचे हे देवाने ठरवलेलं.  साक्षात टीसी माझ्यासमोर उभा "हां तिकीट" म्हणाला. लहान  मुलाने पहिला शब्द उच्चारल्यावर त्याचे आईबाप ज्या कौतुक मिश्रित आश्चर्याने त्याच्याकडे पाहत असतील, तसा मी  टीसीकडे पाहू लागलो. माझ्या दोन-अडीज हजाराच्या पासासोबत उभ्या जन्माचं सार्थक झाल्यासारखं वाटलं.  हाच तो क्षण.  उर भरून आला.  माझी छाती दोन इंच वाढली. जास्त फुटेज खाल्ल्यामुळे "बरा सापडला" असं टीसीच्या डोळ्यात अंधुकसं लिहिलेलं पाहिलं.  मग मात्र जास्त वेळ न दवडता माझ्या पांढऱ्या फटक पडलेल्या केविलवाण्या फोटोच्या ओळखपत्रासकट मी पास दाखवला. "हं ओके" एवढं बोलून त्याने पास परत केला. ओळखपत्र पाहिलंच नाही ते एका अर्थी बरंच झालं.  

मला नेहमी एक भिती असते.  कधी या प्रवासात  घात केलाच तर पासने नाही, तर पास असूनही ओळखपत्रावरचा विद्रुप फोटो मला दंड भरायला भाग पाडेल. या फोटोपुढे आधार कार्डावरच्या फोटोला मी सहज डोळे झाकून अप्रतिम असा शेरा देऊ शकतो.  असो नकारात्मक दृष्टिकोन का ठेवावा उगीच.  इथेच आपलं नडतं,  एवढी सकारात्मक ऊर्जा असताना आपण दुखी होतो ते त्या दहा-बारा वर्षांपूर्वीच्या फोटोपायी. शतकापूर्वीच्या चुका (फोटोग्राफरच्या) आता उगाळण्यात काय अर्थ आहे.  तसा किती सकारात्मकतेने घेरलेला होतो पहा.  म्हणजे अगदी बसायला मिळालं नाही तरी आरामात उभं  राहिण्याइतपत ट्रेन रिकामी, त्यात मस्त वारा सुटलेला, एकही पंखा 'तर्रर्रर्रर्रकट्कटकट' करत नव्हता, एकाही मजनूने 'प्रेमी पागल आवारा' छाप गाणी लावली नव्हती, एकही भजनी मंडळ नव्हतं, एकही टोळकं ट्रेनचा पत्रा ढम्बटक ढम्बटक बडवून  "मै सांस लेता हूं, तेरी खुशबू आती है" असं वातावरणाशी पूर्णपणे विसंगत गाणं शिवडीसारख्या सुवासिक स्टेशनापासून फाजील आत्मविश्वासाने दोनतीनदा स्वतःच स्वतःला दाद देत विव्हळत आलेलं नव्हतं. माझ्या डब्यात चपाती उरली असती तर या डब्याची दृष्ट काढली असती. 'स्वर्गद्वार' अशी पाटी या डब्यावर ठोकून घ्यावी असंही वाटलं. 

आता या सगळ्यावर कळस म्हणून माझ्यासमोरच्या जाळीमागे ते तिघं बसले होते त्यातल्या नेमक्या मधल्याला टीसीने उठवलं. त्याच्याकडे तिकीट नव्हतं. टीसी त्याला घेऊन व्हरांडयात आला, तो इसमही आधी विनावणीच्या  स्वरात,  मग नाईलाजाने पाकीट बाहेर काढत आला.  जागा रिकामी झाली  म्हणून मी  आत शिरलो. 

आणि  त्या बाकड्यावरच्या बाहेरच्या माणसाला म्हटलं, 

"जरा आत सरकता का?" 

तर तो माणूस चेहरा थंड ठेवून म्हणाला "वो पेनल्टी भरके आ रहे है" 

यावर काय बोलावं कळेचना. मला तर थेट सिंहासनावर राम येईपर्यंत त्याच्या पादुका ठेवणारा भरत आठवला. ह्याच्याशी वाद घालण्यात अर्थ नाही पाहून मीच पुढाकार घेऊन, आत शिरून, माझा बुडाकार रिकाम्या जागी टेकवला.  भाग्य तर साथ सोडत नव्हतं. जागा तर मिळालीच आणि वर  मला एका जुन्या मैत्रिणीचा फोन आला आणि मी गप्पा मारत राहिलो.  दोन पाच मिनिटं होतात तोच खिडकीजवळ बसणार इसम मला म्हणाला, 

"सुनिये  वो पेनल्टी भर रहे थे इसी लिये उन्हे जाना पडा, तो आप उन्हे जगह दे दिजिये"  

आता पर्यंतच्या माझ्या सगळ्या भाग्यावर हा बोळा फिरवणार हे मी ताडलं. तिसऱ्या जागेवर बसल्याचं थंड उत्तर आधीच मला गरम करून गेलं होतं. त्यात याने याच परंपरागत बाष्कळ बडबड करणारं तोंड खुपसलं.  निदान माझं फोनवरच बोलणं पूर्ण व्हावं हेही सौजन्य नाही.  अर्थात अशा अपेक्षा यांच्याकडून करणं म्हणजे हनी सिंग कडून 'घेई छंद मकरंद' ची अपेक्षा करणं होतं.  

मी ही शक्य तितक्या निरागसतेने उत्तर दिलं "रिजर्वेशन था क्या?" 

त्याला पहिली दोन तीन मिनिटं काही कळेचना. मग आता बघ कसं उत्तर देतो तुलाच्या आवेशात "नही रिजर्वेशन नही था, ह्युमिनेटरी ग्राउंड था"  

इंग्रजी ऐकून माझे कान तृप्त झाले, त्याच्या चेहऱ्याचा अंदाज घेत मी नेहमीची वाक्य त्याच्या तोंडावर शिताफीने फेकली 

"First of all, its between him and me, and its none of your business, so keep your mouth shut." स्वतःच स्वतःच्या पाठीवर शाबासकी दिली. एवढ्या मोठ्या आवाजात म्हणालो कि समोरचे सेकंड क्लास वाले बंधूही लक्ष घालण्यासारखा कायतरी म्याटर ए म्हणून डोकावू लागले. बहुतेक त्या  'ह्युमॅनिटरी ग्राउंड' वाल्याचं सारं इंग्रजी माझ्या तुफान बोलांनी अंडरग्राउंड झालं. 

"मैं बस कहे राहा था वो बैठे थे, जस्ट पेनल्टी भरने गये थे तो आप अभी उन्हे जगह दे दिजीये. पेनल्टी भर रहे है बेचारे मुसीबतमे है" 

मी मागे हटणार नव्हतो "वो समझ गया मैं, पर मेरे पास पास है, जगह खाली थी, तो बैठने के लिये आपकी परमिशन क्यो लुंगा? " 

"आपसे उम्मीद करना बेकार हैं, आप बडे बत्तमीज हो" 

मी "हां हून" 

"आप सेल्फिश है"  

मी "अच्छी बात है, लाईफ मे तरक्की करुंगा"  

"आपको शरम करनी चाहिये"  

मी मजा घेत "हा बिलकूल मेरे जैसे पास निकालने वाले ने शरम करनी चाहिये, और आपके दोस्त जैसे पेनल्टी भरने वालोंको शरम नही करनी चाहिये" 

"वो मेरा  दोस्त नही है, जस्ट ह्युमिनेटरी ग्राउंड के लिये" 

ह्याची बौद्धिक दिवाळखोरी पाहून मी खवळलो. 

"क्या कबसे ह्युमिनेटरी ग्राउंड, ह्युमिनेटरी ग्राउंड लगाया है, एक काम करो तिलकनगर आ राहा है प्लॅटफॉर्मपे उतरो और जोर जोरसे चिल्लाओ ह्युमिनेटरी ग्राउंड ह्युमिनेटरी ग्राउंड और भरदो सारा डिब्बा" महत्प्रयासाने आवेशात तोंडातून निघणाऱ्या अपशब्दांना मी आवर घातला.  

"वेसी बात नही है, कल आप पर भी ऐसा टाइम आयेगा तो आप क्या करोगे?"  

मी  "पहेली बात तो ऐसा टाइम आयेगाही नही, मैं बिना पास के जाताही नही ट्रेनमे और मान लीजिये गलतीसे पेनल्टी की नौबत  आभी जाती,  तो डिब्बेसे उतरकर सेकंड क्लास का तिकट लेके मैं उस डिब्बेमेसे चला जाता" 

यावर शांत.  

पुन्हा एक झटका आला  

"उनको देखिये,  वो आयेगा तो टीक पाओगे क्या?"  

अरे!  हा बहुतेक मला कुस्ती खेळायला लावणार आता. तसं युगंधर वगैरे वाचून माहितीय बहुकंटक वगैरे, पण ट्रेनमध्ये कसं दिसेल ते, आणि बूड जागेवरून  न हलवण्याची जी मी भीष्मप्रतिज्ञा करून बसलोय त्याचं काय? 

त्याचं आपलं सुरूच "क्या टीक पाओगे क्या?"   

मी शांतपणे "आने तो दो उन्हे भी देख लेंगे, कायदा कानून है के नही? वो बेचारे  कुछ नही केह रहे, आप बेकार मे उन्हे घसीट रहे हो" 

मी आता वाद मिटवण्याचा पवित्र्यात गेलो "देखो सर, फायनल बोल रहा हून  मेरे पास पास था, जगह खाली थी मैं बैठ गया, क्या गलती हुई मेरी? instead of supporting me, you are supporting wrong practices."        

तोही मोठ्याने  "No वो तो गलत  है, I am not supporting him. its just जाने दो मैने आपसे बातही नही करनी चाहिये थी, आप बैठो" 

मी त्याला परत डिवचत "वो तो बैठूंगाही आपकी परमिशन नही चाहिये, बात करनी चाहिये थी या नही करनी चाहिये थी वो तो आपने मुह खोलने से पहले सोचना चाहिये था " 

विजयी धाव मिळवून मी बॅट उंचावली.  कमालीचं सातत्य, मेहनत, आत्मविश्वास, चिकाटी यांच्या बळावर आत्मसात  केलेलं हे कौशल्य आहे. उगाच नाही. असो. 

तो हेडफोन्स लावून बसला.  आणि मी विजयी मुद्रेने खिडकीबाहेर पाहत बसलो. 

वाशीची खाडी आली.   तिचा तो रानूस हिरवट वास आला. चला आमची उतरण्याची वेळ झाली. शक्य झालं असतं तर सीट सोबत घेऊन उतरलो असतो मग घाबरतो का  काय? पण आपल्या मर्यादा पाहून केवळ हाफिसात न्यायची बॅग घेऊन उतरलो. 

उतरण्याआधी त्या पेनल्टीवाल्याचा आणि माझ्याशी जो भांडला त्यांच्यात काहीसा असा  संवाद झाला. 

"आओ अंदर आओ" 

पेनल्टीवाला "नही ठीक है, आजही भूल गया यार,  टॅक्सीसे जाता तो सातसौ रुपये होते थे, ट्रेन मे चारसौ का पेनल्टी हुआ बस" 

बसलेला महाभाग "तुमने आयकार्ड नही दिखाया टीसी को ?" 

"दिखाया पर माना नही वो" 

"ठीक है अंदर तो आयो" हा भावकातर अदबशीर स्वरात म्हणाला. 

माझं स्टेशन आलं तसंही त्यांचं यापुढचं अपेक्षित युगुलगीत, चुंबनदृश्य किंवा तत्सम काही पाहण्यात मला काडीचाही इंटरेस्ट नसल्यामुळे कदाचित मी उतरणं पसंत केलं.  

कसला दुटप्पी माणूस एरव्ही यांना गर्दीत यांना धक्का  लागला की मारे  डोळे वटारतात, आणि लोकांकडून माणुसकीच्या अपेक्षा. आधी माणूस तर व्हा म्हणावं.

जाऊ दे ना ट्रेन आपल्या ट्रॅकने निघून गेली. मी माझ्या रुटीन ट्रॅकवर परत. 

- प्रसाद साळुंखे